W marcu nasza rzeczywistość zmieniła się z dnia na dzień – musieliśmy przystosować się do pracy w domu czy zdalnej nauki. Tylko książki pozostały te same!
Na sytuację związaną ze stanem epidemicznym w Polsce szybko zareagowało środowisko literackie – księgarze, wydawcy, krytycy, bibliotekarze, sami pisarze i w końcu czytelnicy. Lawinowo wysypały się zachęty i apele, by przez domową izolację przejść z książką w ręce. Kolejne zestawienia „lektur na czas kwarantanny” cieszyły się dużym zainteresowaniem. A życie literackie przeniosło się do internetu.
Intensywna promocja czytelnictwa to jednak nie wszystko. Jeszcze nigdy nie mieliśmy tak łatwego dostępu do naszych ulubionych pisarzy. Kiedyś widywaliśmy się z nimi jedynie podczas kameralnych spotkań autorskich. Dziś goszczą regularnie w naszych domach, zwracając się do nas prosto z ekranów komputerów. Od spotkania z pisarzem dzieli nas tylko przycisk „play”. Specjalne wydarzenia przez siedem tygodni przygotowywało Stowarzyszenie Unia Literacka, które skupia czołowych polskich twórców literatury. Codziennie oglądaliśmy autorów na Facebooku podczas przeciwwirusowych spotkań literackich online Ul z książkami. Pisarze czytali fragmenty swoich tekstów, opowiadali o warsztacie pisarskim czy literackich planach na przyszłość. Przed kamerą zasiedli m.in.: Dorota Masłowska, Barbara Gawryluk, Jakub Żulczyk, Miłosz Biedrzycki, Joanna Bator, Stefan Chwin, Inga Iwasiów, a nawet noblistka Olga Tokarczuk. Cykl Unii Literackiej zakończył się 4 maja, jednak nadal można obejrzeć materiały wideo na Facebooku.
Wirtualne spotkania z autorami organizują nadal m.in. Kraków Miasto Literatury UNESCO, Empik czy Wydawnictwo Literackie. Wydarzenia te stały się egalitarną formą obcowania z pisarzami, nie ogranicza nas bowiem czas i miejsce. Tego typu inicjatywy z pewnością zostaną z nami na dłużej również po zakończeniu kwarantanny.
Do spotkań dołączyły też wykłady. Serię interdyscyplinarnych prelekcji online poświęconych tematyce literackiej i okołoksiążkowej organizuje Kraków Miasto Literatury UNESCO. W ramach cotygodniowego cyklu Wszystkie strony książki wysłuchaliśmy już opowieści dr Małgorzaty Majewskiej o karmieniu mózgu książkami i innych korzyściach płynących z lektury oraz dr hab. Moniki Świerkosz – o książkach bezwstydnych. Czekamy na więcej!
Dla tych, którzy tęsknią do omawiania książek, co tydzień organizowane są domowe Lekcje czytania z Grzegorzem Jankowiczem. Wystarczy przeczytać wskazany wcześniej tytuł, a następnie posłuchać znawcy literatury, który wskaże nam kierunki interpretacji tekstu. Bezpośrednia interakcja z innymi czytelnikami jest natomiast możliwa raz w miesiącu podczas spotkań Klubu Książki Przewrót na Skypie.
Nowa rzeczywistość na kwarantannie może też dla nas samych stać się inspiracją do pisania. Nic nie stoi na przeszkodzie, by przelane na papier myśli zgłosić do konkursu Pamiętnik pandemii organizowanego m.in. przez Instytut Kultury Polskiej i Uniwersytet Warszawski. Natomiast Instytut Literatury w Krakowie ogłosił konkurs Dziennik pandemiczny. Zgłaszane teksty mają być osobistym świadectwem zmian zachodzących w sferach prywatnej, zawodowej, społecznej i politycznej. Najlepsze fragmenty zwycięskich diariuszy zostaną opublikowane w zbiorczych tomach lub pojawią się na łamach czasopism.
Jednak czołowym literackim głosem nawiązującym do epidemii koronawirusa, który pojawia się regularnie w formie powieści w odcinkach, jest kryminał Szczepana Twardocha i Łukasza Orbitowskiego Na zarazę Zarazek. Główny bohater, detektyw Zdzisław Zarazek prowadzi śledztwo we współczesnej Polsce w warunkach epidemicznych… Autorzy piszą powieść na zmianę, a poszczególne rozdziały powstają spontanicznie w reakcji na zmieniającą się w ekspresowym tempie codzienność. Teksty publikowane są na stronie www.nazarazezarazek.pl.
A jeśli ktoś chciałby odpocząć od tematów związanych z pandemią, może wybrać się w sentymentalną podróż w przeszłość. Na facebookowym profilu Festiwalu Conrada znajdziemy materiały wideo z ubiegłych edycji wydarzenia – m.in. wykład mistrzowski Siri Hustvedt z 2017 roku bądź spotkanie z Chimamandą Ngozi Adichie (2019). Na stronie internetowej Krakowa Miasta Literatury UNESCO przeczytamy natomiast fragmenty przewodnika Kraków. Opowieść o literackim mieście lub zagłębimy się w archiwalne numery „Czasu Literatury” w formie elektronicznej.
A na koniec – wirtualne wydarzenie literackie dla najmłodszych (choć nie tylko)! Kraków Miasto Literatury UNESCO publikuje codziennie na swoim profilu na Facebooku nagrywane przez znanych pisarzy i twórców literatury dziecięcej Czytanie na drugie śniadanie. Bajki, opowiastki, wierszyki czy komiksy czytali już m.in. Michał Rusinek, Grzegorz Kasdepke, Sylwia Chutnik, Rafał Kosik, Joanna Olech, Małgorzata Swędrowska, Marcin Wicha, a także… prezydent Krakowa Jacek Majchrowski.
Ogłoszony pod koniec kwietnia raport Biblioteki Narodowej wskazywał, że czytanie przynajmniej jednej książki w ciągu roku deklaruje ledwie 39% Polaków. Czy nowa rzeczywistość epidemiczna sprawi, że czytanie wejdzie nam w nawyk? Z pewnością pokażą to kolejne rankingi. (Anna Mazur)
