Rozmaitość stylów, form, epok i łącząca je spójnie myśl przewodnia: opera. Po sukcesie ubiegłorocznej edycji krakowskie sceny i serca melomanów znów wypełni Festiwal Opera Rara!
„Kiedy w styczniu 2017 roku Krakowskie Biuro Festiwalowe i Capella Cracoviensis inaugurowały Festiwal Opera Rara, atmosfera gęstniała od pytań. Czy nowa, skondensowana w czasie formuła się sprawdzi? Czy festiwal zdobędzie uznanie publiczności? Odpowiedzi na te pytania okazały się twierdzące już podczas pierwszej odsłony, bez wahania więc zdecydowaliśmy się konsekwentnie rozwijać współpracę i nową formułę wydarzenia” – mówi Izabela Helbin, dyrektor Krakowskiego Biura Festiwalowego. Jak zatem wygląda Festiwal Opera Rara 2018? Zachwyca różnorodnością form, oferując recitale wokalne z fortepianem i z towarzyszeniem orkiestry, opery w wersjach koncertowych i dwie kreacje sceniczne stworzone specjalnie dla krakowskiej widowni. Nie rezygnując ze swoich barokowych korzeni, sięga po repertuar romantyczny i dokonania kompozytorów współczesnych. Festiwalowe wydarzenia będą nam towarzyszyć od 18 stycznia do 13 lutego – w karnawałowej atmosferze święta, radości, zabawy i twórczej ekspresji. Oderwijmy się od codzienności i zanurzmy w bogactwie opery!
Do piekieł!
Na inaugurację festiwalu przekroczymy bramy Hadesu, za przewodników mając Christopha Willibalda Glucka i Jeana-Philippe’a Rameau, kompozytorów odpowiedzialnych za reformę (i oszałamiający sukces!) XVIII-wiecznej opery francuskiej, którzy swoich bohaterów jakże chętnie wysyłali w piekielne otchłanie. Gwiazdą wieczoru Enfers (18 stycznia, ICE Kraków) będzie Stéphane Degout, wybitny baryton znany z największych scen europejskich. Wraz z nim wystąpi zespół Pygmalion, owacyjnie przyjęty podczas Festiwalu Misteria Paschalia 2017, pod kierownictwem swojego założyciela i dyrektora artystycznego, a zarazem pomysłodawcy programu Enfers – Raphaëla Pichona. Na „piekielny” koncert złożą się recytatywy, arie i duety operowe oraz części mszy żałobnych Glucka, Rameau, a także Lully’ego, Charpentiera czy de Lalande’a, ukształtowane jak dramat muzyczny. „Nie przepadam za tradycyjnymi recitalami. Śpiewak wchodzi i schodzi ze sceny co utwór. Nie ma w tym dramaturgii (…). Nie ma w tym historii” – tłumaczy Pichon. Tym razem zwrotów akcji nie zabraknie – bogowie znad Styksu, strzeżcie się!
W kręgach piekielnych i muzyki francuskiej pozostaniemy na dłużej za sprawą orkiestry Le Concert de l’Hostel Dieu i jej dyrygenta Francka-Emmanuela Comte’a, a także doborowego grona solistów (wśród nich m.in. sopranistka Céline Scheen i tenor Cyril Auvity), którzy wystąpią 21 stycznia w Teatrze im. J. Słowackiego. Bohaterem wieczoru będzie Marc-Antoine Charpentier i jego dwie najsłynniejsze kompozycje świeckie: Les arts florissants i La descente d’Orphée aux enfers. W pierwszej Hades jest miejscem kary, w drugiej – krainą, w której poszukiwać będziemy… miłości. A jednak czekają nas szczęśliwe zakończenia: wśród zachwycających harmonii Charpentiera będziemy świadkami rozkwitu sztuki i – wbrew wersji powszechnie znanej z greckiej mitologii – zwycięstwa Orfeusza nad siłami ciemności.
Na scenie
„Sercem festiwalu są dwie produkcje sceniczne: będzie to z jednej strony Szymanowski i Schönberg (…), z drugiej strony – współczesna opera Mężczyzna, który pomylił swoją żonę z kapeluszem” – zapowiada Jan Tomasz Adamus, dyrektor artystyczny Festiwalu Opera Rara i szef zespołu Capella Cracoviensis.
Paweł Świątek, reżyser spektaklu łączącego kantatową III Symfonię „Pieśń o nocy” Szymanowskiego i monodram Schönberga Erwartung, opisuje swoje dzieło jako „opowieść o lęku przed sobą w obliczu śmierci kogoś, z kim dzieliliśmy świat”. Mroki mistycznej nocy zgłębią soliści: tenor Andrzej Lampert i sopranistka Evelina Dobračeva, a także stworzona specjalnie na tę okazję symfoniczna Orkiestra Festiwalowa Kraków, chór Capelli Cracoviensis i dyrygent Michał Dworzyński. Przygotowaną dla Festiwalu Opera Rara kreację zobaczymy 19, 20 i 22 stycznia na scenie Teatru im. J. Słowackiego.
Neurologia w operze? Czemu nie! Minimalistyczna opera Michaela Nymana – współczesnego kompozytora kojarzonego głównie z muzyką do filmów Petera Greenawaya i Jane Campion (Fortepian!) – The Man Who Mistook His Wife for a Hat relacjonuje przypadek medyczny śpiewaka i nauczyciela śpiewu Doktora P. Cierpiący na agnozję wzrokową pacjent szuka sposobu, by odnaleźć się w świecie, który widzi, lecz którego już nie rozpoznaje. Stwarza go więc na nowo i systematyzuje poprzez to, co mu najbliższe: muzykę. W spektaklu reżyserowanym przez Kristofa Spiewoka (4, 7, 12 lutego, ICE Kraków) w roli głównej wystąpi koncertujący na całym świecie polski baryton Tomasz Konieczny, a towarzyszyć mu będzie Sinfonietta Cracovia pod batutą Jurka Dybała.
Główny bohater
W operze jest najważniejszy. Dyrygent – spytacie? Nie, głos! Dlatego też Festiwal Opera Rara oddaje hołd najtrudniejszemu z instrumentów, zapraszając na recitale, które w pełni i bez reszty koncentrują się na możliwościach wokalnych wykonawców.
Angielski baryton Christopher Maltman, występujący w Krakowie po raz pierwszy, poprzez pieśni George’a Butterwortha, Arthura Somervella, Geralda Finziego, Hugo Wolfa czy Charlesa Ivesa, opowie o tragicznych losach setek tysięcy żołnierzy walczących na frontach Wielkiej Wojny. Kolejne sekwencje jego recitalu The Soldier – From Severn to Somme (23 stycznia, Filharmonia Krakowska) złożą się na historię bezimiennego bohatera, który rusza z rodzinnego domu na pola bitew, w drogę od szczęśliwej młodości do przedwczesnej śmierci. Program, który powstał we współpracy z pianistą Josephem Middletonem, upamiętnia stulecie bitwy nad Sommą.
Głos Anny Larsson – niski, zmysłowy, a zarazem o bardzo rozległej skali – zachwyca w dziełach Mahlera i licznych rolach wagnerowskich, które artystka kreowała na najsłynniejszych scenach świata. Krakowska publiczność będzie miała okazję podziwiać szwedzką śpiewaczkę po raz pierwszy, a w jej recitalu (30 stycznia, Filharmonia Krakowska) znajdziemy cykle Maeterlinck Lieder Alexandra Zemlinsky’ego i Frauenliebe und -leben Roberta Schumanna, a także wybór pieśni Richarda Straussa i wokalne liryki miłosne Almy Mahler. Annie Larsson towarzyszyć będzie od fortepianu Francisca Skoogh.
Kobieca miłość i wichry namiętności (choć z pewnym przymrużeniem oka…) będą także tematem recitalu Natalii Kawałek Zakochana w kłopotach (6 lutego, Filharmonia Krakowska). Mezzosopranistkę, związaną na co dzień z Theater an der Wien, pamiętamy z niezwykłej kreacji Halki, którą stworzyła podczas poprzedniej edycji Festiwalu Opera Rara. Tym razem wraz z pianistą Marcinem Koziełem zaprezentuje repertuar niemal figlarny, pełen zabawy, groteski i absurdu: pieśni kabaretowe Benjamina Brittena i Williama Bolcoma, pieśni Kurta Weilla oraz Sześć pieśni miłosnych Petra Ebena.
O koncercie Waltraud Meier trudno myśleć inaczej – to będzie Bayreuth w Krakowie! Niemiecka mezzosopranistka dramatyczna, należąca do najwybitniejszych interpretatorek repertuaru wagnerowskiego, 11 lutego w ICE Kraków zaprezentuje cykl Wesendonck Lieder, owoc wzajemnego zauroczenia (a być może nawet romansu) Richarda Wagnera i Mathilde Wesendonck, poetki i żony jego mecenasa. A że koncert nosi tytuł Wagner konteksty, śpiewaczka włączy do niego także romantyczne Nachtlied Roberta Schumanna i Schicksalslied Johannesa Brahmsa. Orkiestra Capella Cracoviensis i szef zespołu Jan Tomasz Adamus uzupełnią wieczór dziełami Wagnera: uwerturą Polonia, wersją instrumentalną Liebestod, czyli finału opery Tristan i Izolda, a także preludiami do Tristana i Izoldy oraz Parsifala.
Radości i smutki, zwycięstwa i porażki, miłosne podboje i tragedie – niczego nie brakuje w wielkim teatrze świata. Koncert Il gran teatro del mondo (31 stycznia, Filharmonia Krakowska) będzie popisem na dwa głosy: sopran Roberty Mameli i tenor Juana Sancho. Wokaliści wprowadzą nas w barwny świat XVII-wiecznej włoskiej opery (Claudio Monteverdi, Franceso Cavalli, Luigi Rossi) i hiszpańskiej zarzueli (Juan Hidalgo, Sebastián Durón). Mało znana w Polsce muzyka hiszpańskiego baroku zabrzmi także w wersji instrumentalnej, m.in. za sprawą dzieł wirtuoza gitary Gaspara Sanza. Przesycony południowym temperamentem program przygotował hiszpański gambista Fahmi Alqhai wraz z założonym przez siebie zespołem Accademia del Piacere.
Z głosem związany jest także projekt Scena otwarta, dzięki któremu słuchacze mogą stać się wykonawcami. 27 stycznia w Cricotece w towarzystwie orkiestry Capella Cracoviensis wystąpią śpiewacy nieprofesjonalni, u których – jak zaznacza zespół – brak doświadczenia jest mile widziany. Repertuar: dowolna aria barokowa. Nowa Callas? Drugi Pavarotti? To możesz być właśnie ty!
Królewska rozrywka
A wielki finał? To będzie wieczór wprost z londyńskiego dworu, z utworami skomponowanymi „dla rozrywki Króla”. Usłyszymy dzieła, które reprezentują charakterystyczny dla angielskiej tradycji typ dramatu muzycznego zwany maską (ang. masque): The Fairy Queen Henry’ego Purcella i Venus and Adonis Johna Blowa (13 lutego, Teatr im. J. Słowackiego). Libretto, po które sięgnął Purcell, bazuje na komedii Szekspira Sen nocy letniej, zaś kompozytor poprzez lekką, wesołą muzykę oddaje jej atmosferę – na poły żartobliwą, na poły dekadencką. Venus and Adonis, utwór uważany za pierwszą angielską operę, został natomiast napisany na osobiste zamówienie Karola II, a jego pierwszymi wykonawczyniami były śpiewaczki-amatorki: kochanka władcy i ich córka. Kunszt kompozytorski Blowa objawia się tu więc nie w skomplikowanych figurach, ale w nabrzmiałych emocjami melodiach, których kulminacją jest finałowy lament bogini opłakującej ukochanego. Finałowy koncert Festiwalu Opera Rara, podczas którego dyrygent John Butt i szkocki zespół Dunedin Consort przypomną muzykę angielskiego dworu królewskiego, stanie się jednocześnie zapowiedzią nadchodzącej brytyjskiej edycji Festiwalu Misteria Paschalia.
***
Na koniec głos ponownie oddajmy dyrektorowi artystycznemu festiwalu: „Opera to międzynarodowa dziedzina sztuki wzbogacona o lokalną wrażliwość – mówi Jan Tomasz Adamus. – Opera Rara 2018 potrwa aż miesiąc, a to dlatego, że mamy Państwu bardzo wiele do opowiedzenia”. (Barbara Skowrońska)
Program:
Les Enfers: recital z ariami z oper Rameau i Glucka
18 stycznia 2018, godz. 19.00
Centrum Kongresowe ICE Kraków (ul. Marii Konopnickiej 17)
Pieśń o nocy & Erwartung
19 stycznia 2018, godz. 19.00
20 stycznia 2018, godz. 19.00
22 stycznia 2018, godz. 19.00
Teatr im. J. Słowackiego (pl. Świętego Ducha 1)
La descente d’Orphée aux Enfers
21 stycznia 2018, godz. 18.00
Teatr im. J. Słowackiego (pl. Świętego Ducha 1)
The Soldier - from Severn to Somme: recital Christophera Maltmana
23 stycznia 2018, godz. 19.00
Filharmonia im. K. Szymanowskiego (ul. Zwierzyniecka 1)
Anna Larsson: recital mistrzowski
30 stycznia 2018, godz. 19.00
Filharmonia im. K. Szymanowskiego (ul. Zwierzyniecka 1)
Il gran teatro del mondo
31 stycznia 2018, godz. 19.00
Teatr im. J. Słowackiego (pl. Świętego Ducha 1)
The Man Who Mistook His Wife for a Hat
4 lutego 2018, godz. 19.00
7 lutego 2018, godz. 19.00
12 lutego 2018, godz. 19.00
ICE Krakow (ul. Marii Konopnickiej 17)
Zakochana w kłopotach: recital Natalii Kawałek
6 lutego 2018, godz. 19.00
Filharmonia im. K. Szymanowskiego (ul. Zwierzyniecka 1)
Wagner konteksty - Wesendonck Lieder, Waltraud Meier
11 lutego 2018, godz. 18.00
Filharmonia im. K. Szymanowskiego (ul. Zwierzyniecka 1)
Venus and Adonis
13.02.2017, godz. 19.00
Teatr im. J. Słowackiego (pl. Świętego Ducha 1)
