W oczekiwaniu na Copernicus Festival online rozmawiamy z prof. Bartoszem Brożkiem, członkiem rady programowej festiwalu, który opowiada o jego aktywności w sieci oraz o roli nauki w czasach pandemii.
Karnet: Copernicus Festival od lat stara się wyjść z zagadnieniami naukowymi poza uniwersyteckie mury. Czy pandemia koronawirusa nie jest paradoksalnie czynnikiem sprzyjającym szerzeniu tej idei?
Prof. Bartosz Brożek: Rzeczywiście, jednym z założeń Copernicus Festival jest „wychodzenie“ z nauką poza mury uczelni – spotykamy się w muzeach, salach koncertowych i innych przestrzeniach niekojarzonych zwykle z działalnością naukową. Wynika to z głębokiego przekonania, że nauka nie jest czymś odrębnym od kultury, ale jej istotną częścią. Obecny kryzys pandemiczny – przynajmniej w dłuższej perspektywie – niewątpliwie wzmacnia ten przekaz. Widzimy jasno, jak istotną rolę nauka odgrywa w naszym życiu: w prognozowaniu zjawisk (rozwoju epidemii, zbliżającego się kryzysu ekonomicznego), identyfikowaniu zagrożeń, poszukiwaniu rozwiązań praktycznych problemów. Myślę też, że z czasem będzie to jeszcze bardziej widoczne. Będziemy potrzebować nauki – i to nie tylko nauk przyrodniczych – żeby poradzić sobie ze społecznymi skutkami tego bezprecedensowego kryzysu. Psychologia, socjologia, prawo, filozofia czy ekonomia będą niezbędne, by zrozumieć, co się dzieje i jak odnaleźć się w nowym świecie.
Jesteśmy obecnie świadkami przeniesienia większości wydarzeń kulturalnych do internetu. Copernicus Festival w poprzednich latach również umożliwiał uczestnictwo w wykładach online. Co skłoniło państwa do podjęcia takiej decyzji wtedy, kiedy nie było to jeszcze konieczne?
Internet jest wspaniałym narzędziem, które pozwala dotrzeć do ogromnej rzeszy odbiorców, znacznie większej niż wydarzenia organizowane w określonym miejscu i czasie. Nagrania wykładów, debat czy koncertów mają też tę właściwość, że – przynajmniej potencjalnie – mogą zostać z nami na zawsze. Można do nich w każdej chwili powrócić i odnaleźć nowe idee i inspiracje. Stąd już na początku swojej działalności podjęliśmy decyzję, by nagrywać te wydarzenia festiwalowe, które się do tego nadają. W ten sposób łączymy najlepsze cechy dwóch światów – fizycznego, w którym w wyjątkowy sposób można doświadczać dyskusji wokół największych idei, i cyfrowego, który pozwala na spokojniejszy i głębszy namysł nad tymi ideami.
Do każdej edycji Copernicus Festival przypisane zostało konkretne hasło. W poprzednich latach było to między innymi piękno, przypadek, a w przypadku ostatniej edycji – język. W jaki sposób wybierane są motywy kolejnych odsłon festiwalu?
Zawsze jest to przedmiotem dyskusji, ale opartej na pewnych kluczowych założeniach. Chodzi nam o to, aby znaleźć taki temat, który pozwoli pokazać pewnego rodzaju jedność nauki: że istnieją kluczowe problemy, które badać można za pomocą różnych metod i z różnych punktów widzenia, tworząc w ten sposób fascynujący wielowymiarowy obraz. Takim tematem jest na przykład język, który można analizować z perspektywy językoznawstwa, psychologii, matematyki, teorii ewolucji, filozofii itd. Takie tematy pozwalają też pokazać związki nauki z innymi obszarami kultury – literaturą, sztuką, sportem, kuchnią czy kinematografią. Najważniejsze jednak jest to, że wybierane przez nas tematy powiązane są z „wielkimi pytaniami“ – najważniejszymi pytaniami, które człowiek może sobie zadać. Dyskusje o takich problemach są szczególnie ważne w czasach fake news, zaniku autorytetów i przekazów medialnych szukających na siłę sensacji.
Czego możemy się spodziewać po kolejnej edycji Copernicus Festival?
W związku z pandemią musieliśmy na nowo przemyśleć tegoroczną edycję festiwalu. Podjęliśmy decyzję, aby przenieść ją w całości online. Wymaga to, oczywiście, zasadniczych zmian w naszych przygotowaniach. Nie chcemy po prostu kopiować naszych festiwalowych pasm do internetu, tylko spróbować lepiej wykorzystać możliwości, które daje działanie w świecie wirtualnym. Z tego względu przenosimy Copernicus Festival na wczesną jesień. Równocześnie jednak nie chcielibyśmy zawieść naszych widzów, przyzwyczajonych do udziału w nim pod koniec maja. Tegoroczna edycja poświęcona będzie czasowi. Z tego też względu na koniec maja przygotujemy „mini-festiwal“, swoistą uwerturę do pełnego festiwalu, zatytułowaną Czas zarazy. Mam nadzieję, że będzie to miła niespodzianka dla naszych stałych widzów.
Festiwal publikuje wiele treści na kanale Copernicus Center for Interdisciplinary Studies w serwisie YouTube. Które z udostępnionych materiałów poleciłby pan szczególnie?
Kanał YouTube Centrum Kopernika zawiera ponad tysiąc filmów – nagrań wykładów, debat, koncertów, a także krótkie serie filmów popularnonaukowych. Trudno mi wskazać te treści, które szczególnie zasługują na polecenie. Staramy się, żeby wszystkie nasze filmy prezentowały najwyższy poziom merytoryczny, a równocześnie były przyjazne dla widzów. W tym kontekście warto zapewne zwrócić uwagę na tworzone przez nas serie programów dokumentalnych. Na naszym kanale można też „przeżyć na nowo“ poprzednie edycje festiwalu – wysłuchać wykładów gwiazd, wziąć udział w Śniadaniach Mistrzów albo wczuć się w atmosferę organizowanych przez nas w ubiegłych latach koncertów. Chciałbym też polecić wszystkim Copernicus College (www.copernicuscollege.pl). Jest to pierwsza polska platforma massive open online courses, gdzie można, całkowicie za darmo, wziąć udział w kilkudziesięciu kursach na poziomie akademickim z takich dziedzin, jak filozofia, kosmologia, nauki kognitywne, teologia, biologia ewolucyjna, psychologia, chemia czy prawo. Kursy wzbogacone są o materiały dodatkowe, quizy i egzamin online. Każdy, kto zda egzamin, może otrzymać elektroniczny certyfikat.
Rozmawiał Wojtek Zając
Prof. Bartosz Brożek – filozof, prawnik, kognitywista. Pracownik Katedry Filozofii Prawa i Etyki Prawniczej Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyrektor Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych.
Cykl rozmów Czas zarazy o tym, czym jest pandemia, co o nowym koronawirusie mówi nauka i jak walczy z nim medycyna, a także jak radzić sobie z wyzwaniem izolacji społecznej i fake newsami odbędzie się online w dniach 19-24 maja.
