O nadchodzącej, ósmej edycji Festiwalu Sztuki Cyfrowej Patchlab rozmawialiśmy z jego dyrektor artystyczną Elwirą Wojtunik.
Karnet: Jak rozumieć hasło REALITIES w kontekście tegorocznej edycji festiwalu Patchlab?
Elwira Wojtunik: Motyw przewodni REALITIES łączy w sobie refleksję nad obecną sytuacją i nastrojami panującymi wokół nas dotyczącymi coraz bardziej skonfliktowanej rzeczywistości i realnej wizji katastrofy ekologicznej oraz nad równolegle tworzonymi światami cyfrowymi, które stają się coraz bardziej powszechne i, w które coraz chętniej się zanurzamy. Dysponujemy dziś bardzo zaawansowanymi technologicznie narzędziami pozwalającymi na tworzenie nowych przestrzeni. Opierają się one na świecie rzeczywistym, ale są również światami, o jakich zawsze marzyliśmy, upodabniają obraz do ludzkiej wyobraźni. Kluczowe pytanie, jakie zadajemy sobie w tym roku, brzmi zatem: Czy cyfrowe przestrzenie izolują nas od świata fizycznego, czy raczej poszerzają percepcję i funkcjonowanie w rzeczywistości? Prace prezentowane w trakcie festiwalu skłaniają do refleksji nad takimi problemami współczesności, jak kryzys uchodźczy (ViTrails Collectif Continuum), kwestia samokreacji tożsamości cyfrowej w świecie mediów społecznościowych (faced2faced Natalii Alfutovej) czy funkcjonowanie w świecie, w którym rzeczywistość fizyczna i wirtualna zazębiają się (Hyper-Reality Keiichiego Matsudy). Zaproszeni artyści zabiorą nas w wirtualny świat inspirowany Alicją w Krainie Czarów (The Lacuna Shifts Depart), ale i w unikalną podróż do skażonej strefy w Czarnobylu i miasta Prypeć (Chernobyl VR Project Farm 51).
Inspirując się słowami wielkiego wizjonera nowych mediów Marshalla McLuhana, który stwierdził, że „poznawcze doświadczanie poprzez wszystkie zmysły jest rzeczywistym postrzeganiem”, przygotowaliśmy program podejmujący to zagadnienie, a zarazem umożliwiający doświadczenie wirtualnej i rozszerzonej rzeczywistości, interaktywnego opowiadania oraz projektów audiowizualnych wyświetlanych w systemie 360°. Będzie także wyjątkowa okazja zobaczyć awatara odzwierciedlającego nasz własny wizerunek w mediach społecznościowych.
Rozmawiamy tuż po Pani powrocie z wyjazdu służbowego do Rosji. Jak rozpoznawalną marką jest Patchlab na arenie międzynarodowej?
Rzeczywiście, miałam przyjemność zaprezentować Festiwal Sztuki Cyfrowej Patchlab na festiwalu Circle of Light w Moskwie, jednym z największych na świecie wydarzeń podejmujących sztukę światła. Festiwal Patchlab od początku istnienia jest obecny na arenie międzynarodowej, m.in. jako jeden z założycieli i członek sieci AVnode – platformy zrzeszającej artystów i wydarzenia prezentujące współczesną sztukę audiowizualną, wspieraną przez program Unii Europejskiej Kreatywna Europa. Co roku odnotowujemy sporo zgłoszeń od artystów z zagranicy, często jesteśmy zapraszani do współpracy i prezentacji festiwalu w kontekście sztuki cyfrowej w Polsce podczas wielu znaczących imprez na świecie. Jednym z licznych zagranicznych partnerów festiwalu jest najważniejsze wydarzenie w dziedzinie sztuki cyfrowej na świecie Ars Electronica Festival w Linzu, a w mediach polskich i zagranicznych Patchlab często jest wymieniany w czołówce krajowych imprez sztuki cyfrowej, zaraz po Biennale Sztuki Mediów WRO. Dodatkowo, w tym roku otrzymaliśmy EFFE Label 2019-2020, czyli znak jakości European Festivals Association (EFA) przyznawany wybitnym festiwalom artystycznym za wyjątkowe i innowacyjne podejście, wkład w sztukę, zaangażowanie społeczne i międzynarodową otwartość festiwalu.
Czy w programie tegorocznej edycji są jakieś szczególnie mocne punkty, które można wskazać jako magnes dla publiczności?
W programie tegorocznej, ósmej edycji znajdzie się m.in. wystawa czternastu prac interaktywnych, doświadczeń VR i AR w Galerii Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki i Małopolskim Ogrodzie Sztuki, performansy i koncerty audiowizualne, sety didżejskie, warsztaty oraz spotkania i prezentacje. Każdy z prezentowanych projektów stanowi ważną część całości. Myślę jednak, że atrakcyjną nowością dla publiczności festiwalu będą projekty wykorzystujące technologię rozszerzonej rzeczywistości, takie jak performans Faced2faced rosyjskiej artystki Natalii Alfutovej, podczas którego każdy z uczestników będzie mógł stworzyć awatara swojej osoby przedstawiający widzowi własną tożsamość cyfrową, jaką stworzył w mediach społecznościowych. Niezwykłym doświadczeniem będzie wirtualna wizyta w Czarnobylu, miejscu największej w historii katastrofy przemysłowej i ekologicznej. Umożliwi to doświadczenie VR stworzone przez studio Farm 51, które stworzyło interaktywną, mroczną opowieść o tragicznych losach ludzi i miejsca za pomocą techniki trójwymiarowego skanowania autentycznych przestrzeni w Czarnobylu i Prypeci.
Mocnym elementem programu jest także piątkowa Noc Audiowizualna, podczas której zobaczymy trzy projekty realizowane na żywo w przestrzeni wizualnej 360° w Hevre+1, m.in. koncert audiowizualny znakomitego francuskiego kompozytora, reżysera i producenta Francka Vigroux, znanego z mrocznego industrialu i eksperymentów dźwiękowych. W sobotę w nocy zagrają Zenker Brothers, duet niemieckich producentów i didżejów, należący do najciekawszych twarzy sceny techno młodego pokolenia. Polecam także pokaz efektów rezydencji artystycznych w Galerii 360°, czyli projekty audiowizualne dedykowane na system wizualny 360° powstałe podczas tygodniowej rezydencji trzech artystów, laureatów otwartego naboru. Wśród nich znalazł się m.in. Thomas Köner, ceniony niemiecki artysta, tworzący m.in. na zamówienie Luwru czy Musée d’Orsay w Paryżu.
Podczas festiwalu będzie również wyjątkowa okazja, by zobaczyć selekcję najlepszych światowych animacji nagrodzonych podczas Ars Electronica Festival w Linzu oraz stworzyć własny projekt w AR podczas warsztatów prowadzonych przez specjalistę z Polsko-Japońskiej Akademii Technik Komputerowych w Warszawie.
Na festiwalu nie brak prac subwersywnych, komentujących realia społeczne czy ekonomiczne. Czy Państwa ambicją jest także tworzenie forum dla pewnego rodzaju krytycznego komentarza lub dyskusji o kondycji społeczeństwa?
Patchlab jest festiwalem sztuki cyfrowej, a sztuka zwykle nie stoi obok życia, lecz jest z nim silnie powiązana. Na nasze codzienne życie coraz większy wpływ mają algorytmy oraz informacje, które udostępniamy w sieci na swój temat. Wiele prac prezentowanych podczas festiwalu podejmuje aktualne tematy społeczne i ekonomiczne, skłaniając do refleksji lub krytycznego spojrzenia na ważne aspekty współczesności. Keiichi Matsuda rysuje wizję bliskiej przyszłości, w której rzeczywistość fizyczna i wirtualna stanowić będą jedność, wskazując na plusy i minusy tej sytuacji. Collectiv Continuum korzysta z technologii VR, aby zwrócić naszą uwagę na kryzys uchodźczy, a Kissinger Twins podejmuje temat kultu młodości i tzw. ageizmu, czyli dyskryminacji ze względu na wiek. Wiele znaczeń społecznych znajdziemy także w pracy Sarah Howorki – cyfrowym lustrze tworzącym kolektywny portret wszystkich twarzy ludzi, jakie się przed nim pojawiły, bez względu na płeć czy rasę.
Z ciekawości zapytam o pewną rzecz… Akcja filmu Blade Runner rozgrywała się w 2019 roku. Czy na Patchlabie pojawi się jakiś ukłon w stronę tej – dziś powiedzielibyśmy retrofuturystycznej – wizji?
Blade Runner to kultowy film, który jest mi bardzo bliski. Myślę, że będziemy mogli poczuć nieco atmosferę wizji przyszłości wykreowanej przez Ridleya Scotta w 1982 roku, mając możliwość stworzenia swojego własnego awatara w czasie rzeczywistym. Także rozszerzona rzeczywistość, w filmie będąca integralną częścią świata przedstawionego, jest dziś dosyć powszechną technologią – okazję do jej doświadczenia stwarza kilka prac prezentowanych w tym roku. Także w najlepszych animacjach nagrodzonych podczas Ars Electronica, które zobaczymy podczas festiwalu, znaleźć można niejedną artystyczną wizję świata przywołującą na myśl estetykę tego filmu.
Rozmawiał Sebastian Rerak
