Wydawnictwo Austeria oraz Uniwersytet Muri im. Franza Kafki zapraszają na dyskusję wokół książki „Marani literatury polskiej”, wydanej pod redakcją Piotra Bogaleckiego i Adama Lipszyca.
Udział wezmą:
Agata Bielik-Robson (IFiS PAN, UMFK, University of Nottingham)
Piotr Bogalecki (Instytut Literaturoznawstwa Uniwersytetu Śląskiego, UMFK)
Adam Lipszyc (IFiS PAN, UMFK)
Piotr Sadzik (Instytut Literatury Polskiej UW, UMFK)
Agata Bielik-Robson (IFiS PAN, UMFK, University of Nottingham)
Piotr Bogalecki (Instytut Literaturoznawstwa Uniwersytetu Śląskiego, UMFK)
Adam Lipszyc (IFiS PAN, UMFK)
Piotr Sadzik (Instytut Literatury Polskiej UW, UMFK)
Ze wstępu:
„Marani” to pierwotnie obelżywe określenie iberyjskich Żydów, którzy począwszy od ostatniej dekady wieku XIV i przez cały wiek XV kolejnymi falami przechodzili na katolicyzm, by zachować życie, dobytek oraz prawo pozostania na Półwyspie Iberyjskim – a także po to, by otworzyć sobie drogę do kariery. Część z marańskich rodzin w mniejszym bądź większym stopniu dochowywała w sekrecie wierności żydowskim rytuałom, choć w kolejnych pokoleniach znajomość tych rytuałów stopniowo się ulatniała, a w marańskich praktykach i wierzeniach pozostałości judaizmu wchodziły w chemiczną reakcję z pierwiastkami katolickimi. […] Biorąc tę historyczną perspektywę za punkt wyjścia, można posłużyć się kategorią maranizmu w nieco bardziej przenośnym sensie i odnieść ją do kondycji żydowskich pisarzy i myślicieli doby nowoczesnej, których pisanie, myślenie i tożsamość stanowią specyficzny splot tego, co żydowskie, i tego, co pochodzi z nieżydowskiego otoczenia. […] Szczególnie adekwatnym medium ekspresji, badania i kształtowania marańskich tożsamości wydaje się literatura. Jeśli to, co marańskie w zarysowanym wyżej sensie, nie sprowadza się do zestawu stabilnych, ukrytych cech czy nawet do jakiejś mieszaniny dwóch składników w takich czy innych proporcjach, to uchwycenie migotliwej pojedynczości wymaga wielogłosowego instrumentarium, które umożliwia orkiestrację wewnętrznych sporów między tonacjami, całej dynamiki wahań i arytmii. […] Autorzy kolejnych esejów przyglądają się maranom literatury polskiej – autorom polskojęzycznym, w których pisaniu w ten czy inny sposób dochodzi do głosu zarysowana wyżej marańska tożsamość. W większości są to autorzy „pochodzenia” żydowskiego, jest tu też jednak niemała grupa takich, którzy – choć sami Żydami nie są – z tych czy innych względów mają z żydowskością ważną sprawę. Niemniej stosunek do niej – i jednych, i drugich – nigdy nie jest prosty. Żydowskie tony brzmią czasem w tych tekstach całkiem donośnie, czasem bardzo cicho, zawsze jednak w interferencji z polskością, a przede wszystkim: zawsze w medium polszczyzny. Cel, jaki stawiają przed sobą autorzy tekstów zgromadzonych w niniejszym tomie, nie polega jednak na poszukiwaniu tego, co żydowskie, w tym, co polskie. Idzie raczej o to, żeby dowiedzieć się, jak poszczególne ekspresje marańskich tożsamości zmieniają polszczyznę, w jaki sposób ją modyfikują, ożywiają, otwierają na nowo. Ze względu na zasadniczą rolę, jaką Żydzi odegrali w kształtowaniu polskiej kultury, zbiorowy portret maranów literatury polskiej ma centralne znaczenie dla jej rozumienia. W tym sensie jest to książka tyleż o Żydach i żydowskich maranach, co – może nawet przede wszystkim – o możliwych rekonfiguracjach samej polskości.
„Marani” to pierwotnie obelżywe określenie iberyjskich Żydów, którzy począwszy od ostatniej dekady wieku XIV i przez cały wiek XV kolejnymi falami przechodzili na katolicyzm, by zachować życie, dobytek oraz prawo pozostania na Półwyspie Iberyjskim – a także po to, by otworzyć sobie drogę do kariery. Część z marańskich rodzin w mniejszym bądź większym stopniu dochowywała w sekrecie wierności żydowskim rytuałom, choć w kolejnych pokoleniach znajomość tych rytuałów stopniowo się ulatniała, a w marańskich praktykach i wierzeniach pozostałości judaizmu wchodziły w chemiczną reakcję z pierwiastkami katolickimi. […] Biorąc tę historyczną perspektywę za punkt wyjścia, można posłużyć się kategorią maranizmu w nieco bardziej przenośnym sensie i odnieść ją do kondycji żydowskich pisarzy i myślicieli doby nowoczesnej, których pisanie, myślenie i tożsamość stanowią specyficzny splot tego, co żydowskie, i tego, co pochodzi z nieżydowskiego otoczenia. […] Szczególnie adekwatnym medium ekspresji, badania i kształtowania marańskich tożsamości wydaje się literatura. Jeśli to, co marańskie w zarysowanym wyżej sensie, nie sprowadza się do zestawu stabilnych, ukrytych cech czy nawet do jakiejś mieszaniny dwóch składników w takich czy innych proporcjach, to uchwycenie migotliwej pojedynczości wymaga wielogłosowego instrumentarium, które umożliwia orkiestrację wewnętrznych sporów między tonacjami, całej dynamiki wahań i arytmii. […] Autorzy kolejnych esejów przyglądają się maranom literatury polskiej – autorom polskojęzycznym, w których pisaniu w ten czy inny sposób dochodzi do głosu zarysowana wyżej marańska tożsamość. W większości są to autorzy „pochodzenia” żydowskiego, jest tu też jednak niemała grupa takich, którzy – choć sami Żydami nie są – z tych czy innych względów mają z żydowskością ważną sprawę. Niemniej stosunek do niej – i jednych, i drugich – nigdy nie jest prosty. Żydowskie tony brzmią czasem w tych tekstach całkiem donośnie, czasem bardzo cicho, zawsze jednak w interferencji z polskością, a przede wszystkim: zawsze w medium polszczyzny. Cel, jaki stawiają przed sobą autorzy tekstów zgromadzonych w niniejszym tomie, nie polega jednak na poszukiwaniu tego, co żydowskie, w tym, co polskie. Idzie raczej o to, żeby dowiedzieć się, jak poszczególne ekspresje marańskich tożsamości zmieniają polszczyznę, w jaki sposób ją modyfikują, ożywiają, otwierają na nowo. Ze względu na zasadniczą rolę, jaką Żydzi odegrali w kształtowaniu polskiej kultury, zbiorowy portret maranów literatury polskiej ma centralne znaczenie dla jej rozumienia. W tym sensie jest to książka tyleż o Żydach i żydowskich maranach, co – może nawet przede wszystkim – o możliwych rekonfiguracjach samej polskości.
Książka jest pokłosiem realizowanego w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk projektu badawczego „Fenomen maranizmu. Żydowska «tradycja ukryta» i nowoczesność” oraz konferencji „Marani literatury polskiej”, która odbyła się w czerwcu 2019 r.
Spotkanie odbędzie się w trybie online na platformie Zoom.
