Apteka Tadeusza Pankiewicza w getcie krakowskim

Apteka w getcie krakowskim – tak zatytułował swoje wydane tuż po wojnie wspomnienia z lat 1941-1943 Tadeusz Pankiewicz, właściciel apteki przy ówczesnym placu Zgody, jedyny Polak w krakowskim getcie, świadek cierpienia i zagłady krakowskich Żydów. Dziś w dawnej aptece mieści się oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.

Książka ukazała się w 1947 roku i zaraz potem na wiele lat zapadło milczenie na temat wojennych losów krakowskich Żydów, getta i samego Pankiewicza. Apteka Pod Orłem została znacjonalizowana, a następnie przeniesiona, zaś w jej miejscu urządzono bar. Na placu (przemianowanym w 1948 roku na pl. Bohaterów Getta) przez ponad pół wieku mieściła się obskurna pętla autobusowa. Dopiero w 1981 roku bar zlikwidowano, a w 1983 zorganizowano izbę pamięci z niewielką wystawą poświęconą gettu i aptece. W 2003 roku zyskała ona muzealny status – jako oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Utworzenie jego ekspozycji wsparli m.in. Roman Polański i Steven Spielberg. W 2005 roku na wyremontowanym placu otwarto upamiętniającą likwidację getta instalację z rzeźb-krzeseł projektu krakowskich architektów Piotra Lewickiego i Kazimierza Łataka.

W 2013 roku, w 70. rocznicę likwidacji krakowskiego getta otwarto tu zmodernizowaną wystawę poświęconą zagładzie krakowskich Żydów oraz zmarłemu w 1993 roku Tadeuszowi Pankiewiczowi. Jego wspomnienia twórcy ekspozycji przyjęli za podstawę jej scenariusza. Aptekarz nie był tylko biernym świadkiem czy kronikarzem rozgrywających się w getcie dramatycznych wydarzeń. Za działalność na rzecz ratowania jego mieszkańców został w 1983 roku nagrodzony medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Apteka w nowej odsłonie układem wnętrz i wystrojem nawiązuje do czasów okupacji, gdy pod osłoną produkcji i sprzedaży leków kryło się tu miejsce konspiracyjnych spotkań, punkt kontaktowy, w którym przekazywano prowiant i lekarstwa dla mieszkańców getta, udzielano schronienia i organizowano fałszywe dokumenty. Pankiewicz mieszkał w tym czasie w pokoju na zapleczu, a w pracy – zarówno oficjalnej, jak i podziemnej – pomagały mu trzy dochodzące „na przepustki” zaufane farmaceutki.

Jakie były formy i skala tej pomocy, dowiemy się m.in. z nagranych pod koniec ubiegłego wieku wypowiedzi świadków. Poznamy „recepty na przeżycie” w getcie. Zajrzymy do korespondencji, jaką przez lata Pankiewicz otrzymywał z całego świata od ocalonych przez siebie ludzi, w Polsce przez dziesięciolecia pozostając anonimowym. Dzięki odnalezionym i zidentyfikowanym zdjęciom ujrzymy twarze wielu związanych z historią apteki osób, znanych dotąd tylko z imienia i nazwiska.

Muzeum przy pl. Bohaterów Getta wraz z ekspozycją w Fabryce Emalia Oskara Schindlera oraz prezentacją w dawnej siedzibie gestapo przy ul. Pomorskiej tworzą Muzealną Trasę Pamięci przybliżającą okupacyjne losy Krakowa i jego mieszkańców.