NIECZYNNE DO ODWOŁANIA
Grupa prac znajdujących się w przestrzeni wokół MOCAK-u odnosi się do czterech zagadnień: Holocaustu, historii sztuki, historii polityki oraz interwencji w przestrzeni publicznej. Prace cztrech autorów stanowią dopełnienie stałej wystawy Kolekcji MOCAK-u.
Leopold Kessler jest artystą działającym w przestrzeni publicznej, którego interwencje mają charakter akcji, zazwyczaj filmowanych, lub obiektów w postaci permanentnych instalacji. Każdy ze swoich obiektów artysta projektuje dla konkretnych instytucji z uwzględnieniem specyfiki miejsca. Jedną z takich instalacji, „martwą kawiarnię”, można oglądać na dziedzińcu muzeum 21er Haus w Wiedniu. Obiekt zaprojektowany dla Kolekcji MOCAK-u wpisuje się właśnie w konwencję „nieużyteczności”. Jest to betonowa symulacja punktu wynajmu rowerów. Z daleka wygląda na prawdziwą stację rowerową, z bliska okazuje się rzeźbą. To zaskoczenie uświadamia nam, jak dalece żyjemy w przekonaniu, że wszystko, co nas otacza, powinno nam służyć.
W 2017 roku minęło sto lat od powstania jednego z najgłośniejszych dzieł w historii sztuki – Fontanny Marcela Duchampa. Ten obiekt – zaliczany do kategorii ready made, czyli gotowy przedmiot – był pisuarem eksponowanym na postumencie. Sygnowany „R. Mutt” został zgłoszony na wystawę Stowarzyszenia Artystów Niezależnych w The Grand Central Palace w Nowym Jorku. Fontanna wzbudziła sprzeciw członków komisji wystawowej, którzy nie uznali jej za dzieło sztuki i nie zgodzili się na prezentację. Egzemplarz pracy, który powstał w 1917 roku, zaginął, a w 1964 roku pod nadzorem Duchampa powstało 17 replik. Leszek Lewandowski postanowił spełnić wolę artysty zawartą w tytule i specjalnie na wystawę Sztuka w sztuce zaprojektował fontannę, która jest eksponowana w miesiącach letnich.
Genezą powstania projektu Doroty Nieznalskiej jest postać Lecha Wałęsy, jego rola i znaczenie w historycznym akcie obalenia komunizmu. Dar Gdańska dla Krakowa to fragment muru Stoczni Gdańskiej im. Lenina, który 14 sierpnia 1980 około godziny 11 przeskoczył Lech Wałęsa (wszystkie bramy stoczni były w tym czasie już zamknięte), aby dołączyć do strajkujących tam pracowników. Po przybyciu na teren Stoczni stanął na czele Komitetu Strajkowego. Przygotowano dwadzieścia jeden postulatów, które stały się podstawą do rozmów z przedstawicielami rządu komunistycznej Polski. Strajk zakończył się 31 sierpnia 1980 podpisaniem porozumienia, które wraz z trzema innymi dokumentami tworzą tak zwane porozumienia sierpniowe. Dzień ten uznaje się za symboliczny początek ruchu „Solidarność”, którego działania przyczyniły się do upadku komunizmu w Polsce i Europie.
Dar Gdańska dla Krakowa został zbudowany z cegieł pozostałych po rozbiórce jednej z hal znajdujących się na terenie stoczni. Inspiracją dla artystki był pomnik – także fragment muru stoczni – który znajduje się przy siedzibie NSZZ Solidarność w Gdańsku.
Z terenów przylegających do obozu Auschwitz-Bierkenau, gdzie w czasie II wojny światowej wysypywano prochy zamordowanych, Łukasz Surowiec wykopał około czterystu młodych brzóz. Ponad trzysta zawiózł do Berlina, gdzie w ramach Biennale zostały posadzone w różnych lokalizacjach, między innymi w parkach, na terenie szkół, instytucji kulturalnych oraz w miejscach pamięci związanych z deportacjami i Zagładą. Pozostałe brzozy pozostawił w swoim ogrodzie lub rozdał przyjaciołom. Trzy z nich zostały włączone do wystawy Polska – Izrael – Niemcy. Doświadczenie Auschwitz, a po jej zakończeniu stały się częścią Kolekcji MOCAK-u i są zasadzone przed wejściem do Muzeum. Drzewa są nie tylko żywymi pomnikami, które mają za zadanie podtrzymywać pamięć o Holocauście, ale także potomkami jego świadków.
