Muzeum Narodowe w Krakowie i Stowarzyszenie Przyjaciół Twórczości Zbyluta Grzywacza zapraszają na specjalny pokaz obrazu artysty pt. Chlebak z cyklu Rekolekcje wiśnickie. Obraz można oglądać na wystawie Sytuacja się zmieniła w Gmachu Głównym MNK od 4 czerwca – dnia 80. urodzin artysty oraz 30. rocznicy pierwszych wolnych wyborów. Związek obu rocznic jest znaczący: Zbylut Grzywacz, współzałożyciel i członek grupy Wprost (1966-1986), był w latach 70. jednym z najbardziej radykalnych przedstawicieli sztuki krytykującej rzeczywistość społeczną i polityczną PRL-u, działaczem społecznym i uczestnikiem opozycji demokratycznej. Został internowany w dniu wprowadzenia stanu wojennego (13 grudnia 1981), a następnie, w latach poprzedzających wybory 1989 uczestniczył w Ruchu Kultury Niezależnej. Cykl kilkunastu obrazów Rekolekcje wiśnickie namalowany w 1982 odnosi się do osobistego doświadczenia uwięzienia artysty w Zakładzie Karnym w Nowym Wiśniczu oraz społecznego doświadczenia stanu wojennego.
– Realistyczny i surowy w wyrazie obraz przedstawia tytułowy chlebak oraz kalendarz otwarty na dacie 13 grudnia 1981. Te z pozoru banalne przedmioty należą do artysty. Poprzez swoje symboliczne znaczenia dopowiadają charakter miejsca: nie jest to pracownia malarska, ale przywołana rzuconym na pryczę cieniem krat okiennych cela więzienna. Dominująca w obrazie zieleń (wojskowa) nawiązuje do podjętej próby stłumienia siłą wolnościowych aspiracji polskiego społeczeństwa, których kulminacją był ruch Solidarności. Drugi tytuł dzieła Tu i teraz podkreśla aktualny charakter malarskiej interwencji, która jest jednocześnie refleksją twórcy na temat sztuki ideowo i formalnie realistycznej, „prawdziwej” i gorzkiej, a także udziału artysty w życiu politycznym w zniewolonym kraju – mówi Joanna Boniecka, prezeska Zarządu Stowarzyszenia Przyjaciół Twórczości Zbyluta Grzywacza.
Zbylut Grzywacz (1939–2004) – wybitny malarz, rysownik, grafik, rzeźbiarz, fotografik, pisarz i erudyta; autor książek: Memłary i inne teksty przy życiu i sztuce (2009) oraz O rysowaniu. Widzieć, wiedzieć, wyrażać (2018). Studiował w latach 1957-1963 w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie od 1972 był pedagogiem, od 1992 profesorem zwyczajnym. Laureat wielu nagród: wraz z kolegami z grupy Wprost - Nagrody Krytyki Artystycznej im. Cypriana Kamila Norwida (1967) oraz Nagrody Muzeum Archidiecezji Warszawskiej (1984), a także indywidualnie - m.in. w 1983 otrzymał Nagrodę Kultury Niezależnej „Solidarność”. Był znawcą i kolekcjonerem minerałów i skamieniałości, twórcą krakowskiej Galerii Osobliwości „Este”, łączącej dzieła sztuki i obiekty Natury.
W swoim dorobku miał ponad czterdzieści indywidualnych wystaw oraz udział w dwustu krajowych i zagranicznych ekspozycjach zbiorowych. Jego dzieła są w kolekcjach wszystkich muzeów w Polsce, począwszy od Muzeum Narodowego w Krakowie, które od lat 70. XX wieku zgromadziło bogatą kolekcję prac artysty, a w 2009 zorganizowało jego pierwszą pośmiertną retrospektywę oraz wydało kompletny katalog obrazów, rzeźb i grafik.
