Władza to wielka odpowiedzialność spoczywająca na rządzących, ale także na poetach – w ich ręce oddano bowiem rząd dusz.
Platon w dziele filozoficzno-politycznym Państwo postulował zakaz działalności poetyckiej – filozof zakładał bowiem, że poezja tworzy nieistniejącą rzeczywistość, zaciemnia umysł metaforą i domysłem, odwodzi od prawdy. Wypędził zatem poetów ze swojego idealnego polis. Tymczasem Kraków wita ich z otwartymi ramionami! Narodowy Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej, krakowskie księgarnie kameralne i kawiarnie festiwalowe już niebawem zamienią się poetycką przestrzeń dialogu – spotkań z autorami, dyskusji, wykładów, warsztatów i koncertów. Podczas ósmej edycji Festiwalu Miłosza (6-9 czerwca) miasto ponownie wypełni się literaturą, a twórcy z całego świata będą rozważać słowa noblisty: „Wygnanie poety jest dziś prostą funkcją względnie niedawnego odkrycia: że kto posiada władzę, może też kontrolować język, i to nie tylko przez zakazy cenzury, ale przez zmienianie sensu słów. […] W każdym razie nie ma powodu, żeby państwo nie tolerowało działalności polegającej na tworzeniu wierszy i prozy pojmowanych jako autonomiczne systemy odniesień, zamknięte w swoich granicach. Tylko jeżeli przyjmiemy, że poeta stale dąży do wyzwalania się od stylów zapożyczonych, bo szuka rzeczywistości, jest niebezpieczny. W sali, gdy wszyscy zgromadzeni zgodnie podtrzymują zmowę przemilczeń, jedno słowo prawdy brzmi jak strzał z pistoletu i, co gorsza, pokusa żeby je wypowiedzieć, podobna do gwałtownego świerzbienia, staje się obsesją, która nie pozwala myśleć o niczym innym”.
Hasłem przewodnim tegorocznej edycji festiwalu jest tytuł pierwszej (i jednej z nielicznych) powieści Miłosza – Zdobycie władzy z 1953 roku. Poeta dokonał w niej autorskiej interpretacji zagrożeń i pokus, jakie niosą ze sobą totalitaryzmy, sięgając przy tym do osobistych doświadczeń i biografii bliższych lub dalszych znajomych – dlatego jest to „powieść z kluczem”. Dziś na dalszy plan schodzi kwestia, kto jest kim w Zdobyciu władzy, a na uwagę zasługuje uniwersalny wymiar opowieści, wokół którego koncentruje się tematyka festiwalu.
Gość w dom, poeta w dom
Punktem wyjścia spotkań z festiwalowymi gośćmi będzie dyskusja o palących kwestiach społecznych, kulturowych i politycznych z najróżniejszych zakątków świata. Jak mierzyć się ze sprawami zarówno z pierwszych stron gazet, jak i z problemami przemilczanymi w mediach i dyskursie publicznym? Na początku pozostaniemy przez chwilę w tematyce środkowoeuropejskiej podczas wykładu Tomasa Venclovy, najwybitniejszego żyjącego poety Litwy. Szybko jednak przeniesiemy się do Syrii za sprawą Saleha Diaba, mieszkającego we Francji popularyzatora poezji syryjskiej, następnie do Rosji dzięki poetce Elenie Fanailovej, laureatce prestiżowej Nagrody im. Andrieja Biełego, i do Bośni wraz z Feridą Duraković, autorką głośnego tomu Serce ciemności – podczas spotkań z poetami staniemy twarzą w twarz z tematyką wojny, przemocy symbolicznej i politycznej agresji. Przed kulturowymi i religijnymi represjami przestrzeże nas cypryjsko-australijska poetka i aktorka Koraly Dimitriadis, obecnie stypendystka programu rezydencjalnego Krakowa Miasta Literatury UNESCO. Rumunię odwiedzimy za sprawą Svetlany Cârstean, autorki nagradzanego tomu Kwiat w imadle, a północnoeuropejskie doświadczenie migracji przybliży nam irańsko-szwedzka poetka Athena Farrokhzad. Usłyszymy też dwa głosy z Wielkiej Brytanii – Simona Armitage’a, poety odznaczonego Złotym Medalem Królowej, i Denise Riley, w której twórczości można odnaleźć zarówno echa nauk politycznych, jak i wątki feministyczne. Wśród festiwalowych gości nie zabraknie również polskich twórców, w tym Ewy Lipskiej, Ryszarda Krynickiego i Tomasza Różyckiego. Do Krakowa przyjadą też m.in. Krystyna Dąbrowska, laureatka pierwszej edycji Nagrody im. Wisławy Szymborskiej, poetka i malarka Uta Przyboś, tłumaczka poezji i ilustratorka Alicja Rosé czy poeta i publicysta Antoni Pawlak, odznaczony Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis.
Dance off
„Nie ma prawdziwej rewolucji bez tańca” – tak brzmi motto pasma OFF na Festiwalu Miłosza. Podczas spotkań poświęconych niezależnej i eksperymentalnej poezji zaprezentują się młodzi artyści, których twórczość została naznaczona rewolucją, wojną, a przede wszystkim przemocą, również symboliczną. Nie zabraknie slamowych pojedynków na słowa i poetyckich performansów.
Dźwięki poezji
Na Festiwalu Miłosza słuchamy również muzyki, a tegoroczny program z pewnością nas nie zawiedzie. 7 czerwca w Starym Teatrze zabrzmi koncert poświęcony Williamowi Blake’owi w wykonaniu Seana Palmera (wokal), Tomka Wirackiego (fortepian) i Michała Górczyńskiego (klarnet kontrabasowy i looper) – trio przedstawi utwory z płyty William’s Things. 8 czerwca w murach Barbakanu zagrają wspólnie Orkiestra Klezmerska Teatru Sejneńskiego i Mikołaj Trzaska. W ramach pasma OFF usłyszymy natomiast SIKSĘ i duet Landschaft – oba zespoły zaprezentują się 7 czerwca w Alchemii.
Moc tłumacza
„Kultura narodowa wzbogaca się, zmienia i aktualizuje również dzięki poszerzającemu język wzajemnej komunikacji przekładowi, cywilizującemu walkę o symboliczną władzę” – przekonuje Krzysztof Siwczyk, dyrektor programowy Festiwalu Miłosza. Istotną rolę tłumaczy w procesie zwiększania dostępności do literatury podkreślą tradycyjne już warsztaty przekładu poetyckiego. Zajęcia z przekładu w języku angielskim, francuskim i rosyjskim poprowadzą wybitni tłumacze: Jerzy Jarniewicz, Agata Kozak i Leszek Szaruga.
Co dwóch poetów, to nie jeden
W tym roku już po raz siódmy zostanie przyznana Nagroda im. Wisławy Szymborskiej za najlepszy tom poetycki wydany oryginalnie w języku polskim. Uroczysta gala odbędzie się 9 maja w Centrum Kongresowym ICE Kraków. Wśród finalistów znaleźli się: Kamila Janiak za tom Wiersze przeciwko ludzkości, Piotr Janicki za Psią książkę, Marzanna Bogumiła Kielar za Nawigacje, Robert Król za Polkę i Marta Podgórnik za Mordercze ballady. Czy jest wśród nich przyszły laureat literackiej Nagrody Nobla? Czytajcie poezję i trzymajcie kciuki! (Anna Mazur)
6-9 czerwca
Organizatorzy: Krakowskie Biuro Festiwalowe, Fundacja Miasto Literatury
www.miloszfestival.pl
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
