Intensywność
Głęboko zatopieni w fotelach, zaczytani w parkach, tramwajach i bibliotekach, zatraceni w lekturze i czerpiący z książek inspiracje do odkrywania świata – czytelnicy wszystkich krajów, łączcie się!
Festiwal Conrada, czyli jedno z najważniejszych europejskich wydarzeń literackich, odbędzie się w tym roku pod hasłem Intensywność. Co to może znaczyć? „Intensywność nie tkwi w pośpiechu czy pędzie. Jest raczej skupianiem, zagęszczaniem możliwości” – mówi Michał Paweł Markowski, dyrektor artystyczny festiwalu. I dodaje: „jest odkrywaniem w samym życiu innych wymiarów, innych pokładów znaczeń niż te, do których przywykliśmy. (…) Nie wymaga wypadów pod biegun czy okrążania Ziemi w czółnie z palmowych liści. Wystarczy jej kartka papieru, skrawek ekranu, parę minut, może godzin wolności”.
Eksploracja fikcyjnych i obdarzonych pozorami realności światów oraz pielęgnowanie otwartości na inność to nie zawsze łatwe zadanie. Kto intensywnie czyta (lub pisze) książki, musi się mieć na baczności. Michel Faber, jeden z tegorocznych gości festiwalowych, w powieści Szkarłatny płatek i biały przestrzega: „Patrz pod nogi. Nie trać głowy – będzie ci potrzebna. (…) Jesteś tu obcym przybyszem, pochodzącym z całkowicie innego miejsca i czasu”. Intensywność może być czasami – jak u samego Josepha Conrada – podróżą „wciąż głębiej i głębiej w jądro ciemności”. A jednak – przyznajcie – nie sposób oprzeć się pokusie!
Rozkład jazdy
Każdy dzień festiwalowego tygodnia (24-30 października) zostanie poświęcony innemu kręgowi zagadnień. Będą to kolejno: języki, wiary/niewiary, emocje, krajobrazy, napięcia, zmysły i mapy. Większość spotkań autorskich i dyskusji odbędzie się w Pałacu Czeczotki u zbiegu ul. Wiślnej i św. Anny, znanym krakowianom jako dawny budynek Galerii Centrum. Centrum festiwalowe za dnia wypełni się bogatym programem wydarzeń głównych, a wieczorami zamieni się w komfortową strefę nocnego czytania z leżakami, pufami, kocami, lampkami nocnymi, audiobookami i gościnnymi występami czytających aktorów.
Autorów spotkamy nie tylko w Pałacu Czeczotki, ale również w krakowskich księgarniach i na Targach Książki. W ramach pasma filmowego w Kinie Pod Baranami zobaczymy filmy związane z tematyką tegorocznego festiwalu. Organizatorzy zapraszają też na wystawy z programu towarzyszącego: poświęcone złudzeniom optycznym My(d)lenie oczu w Muzeum Historii Fotografii oraz Węże, sztylety i płatki róży w Bunkrze Sztuki prezentujące dokonania kilku pokoleń polskich ilustratorów.
Zza oceanów
Jak co roku wieża ratuszowa zamieni się na czas festiwalu w morską latarnię wskazującą czytelnikom-odkrywcom drogę podczas wydłużających się wieczorów, a literackie gwiazdy rozbłysną z całą mocą.
Do Krakowa zawita Eleanor Catton, Kanadyjka z nowozelandzkim paszportem, najmłodsza w historii laureatka Nagrody Bookera. Najważniejsze wyróżnienie w świecie literatury anglojęzycznej otrzymała za powieść Wszystko, co lśni – epicką, pełną tajemnic wizję gorączki złota z lat 60. XIX wieku w Nowej Zelandii. W swojej wyspiarskiej ojczyźnie Catton uchodzi od pewnego czasu za enfant terrible, gdyż ośmieliła się krytykować jałowość debaty publicznej i kulturalną pustkę pod rządami prawicy.
Drugim gościem z antypodów będzie Richard Flanagan, również laureat Nagrody Bookera – za poświęconą losom australijskich żołnierzy podczas II wojny światowej powieść Ścieżki Północy, nad którą pracował przez 12 lat. Narrator jego najbardziej znanej powieści Williama Goulda księga ryb tak relacjonuje doświadczenie najczystszej literackiej intensywności: „Nawet moje rozgorączkowane pióro nie może opisać zachwytu i intensywności zdumienia, jakby w chwili, gdy otworzyłem Księgę ryb, reszta mojego świata – świata w ogóle – pogrążyła się w ciemnościach, a jedyne światło w całym wszechświecie wydobywało się przed moimi zdumionymi oczami ze stron tego starego rękopisu”.
Nazwiska kolejnych autorów zostały szczególnie rozsławione przez branżę filmową. Amerykanin Michael Cunningham zasłynął nagrodzoną Pulitzerem, a zainspirowaną postacią Virginii Woolf powieścią Godziny, w ekranizacji której zagrały największe kobiece gwiazdy Hollywood: Meryl Streep, Nicole Kidman i Julianne Moore. Pisarz wiązany jest z kulturą LGBT, ale jego ambicją jest opowiadanie uniwersalnych historii we współczesnych konwencjach, dlatego chętnie przepisuje na nowo klasyczne baśnie.
Z kolei Géza Röhrig – znany jako odtwórca głównej roli w nagrodzonym Oscarem filmie Syn Szawła – to wszechstronny węgiersko-żydowski artysta mieszkający w Nowym Jorku. W latach 80. XX wieku związany z muzycznym podziemiem Budapesztu, po wyjeździe do USA został chasydem. Pisze wiersze i opowiadania w języku węgierskim. W Krakowie będzie promował m.in. opowieści chasydzkie – gatunek, który gruntownie odnowił w swoim zbiorze Oskubana papuga rebego.
Szerokie kręgi
Tematy żydowskie silnie zaznaczą swoją obecność w tym roku. W dyskusji Izrael to literatura wezmą udział jedni z najwybitniejszych twórców języka hebrajskiego: Zeruya Shalev, Yishai Sarid i Eshkol Nevo. Literacką siłę zademonstruje też Francja reprezentowana przez członków legendarnej grupy OuLiPo i pochodzącego z Kongo Alaina Mabanckou.
Przy wielu okazjach będą poruszane problemy nabrzmiewające w zapalnych rejonach świata. Spotkanie z syryjską pisarką Samar Yazbek stworzy przestrzeń do rozmowy na temat wojny w Syrii i kryzysu migracyjnego, ale przede wszystkim – o tym, jak doszło do tego, że ten piękny kraj zamienia się w ruinę.
Tematy wojenne zdominują spotkanie z ukraińskim pisarzem Wasylem Słapczukiem, którego twórczość jest ciągłym zmaganiem się z doświadczeniem konfliktu w Afganistanie w latach 80. XX wieku. Mocną reprezentację pisarek z Ukrainy – Sofiję Andruchowycz, Marię Nikitiuk, Natalkę Śniadanko, Haśkę Szyjan i Irynę Wikyrczak – usłyszymy w dyskusji To nie jest kraj dla starej prozy, która przybliży nam problemy najmłodszej ukraińskiej kultury rozwijającej się mimo geopolitycznych zawirowań.
Polska i Polacy
Na festiwalu nie zabraknie twórców ani tematów polskich. W debacie Polska szczęśliwa, Polska nieszczęśliwa udział wezmą znani profesorowie: Jadwiga Staniszkis, Tadeusz Sławek i Szymon Wróbel, a w ramach dyskusji W Polsce, czyli gdzie? i Ludzie z prowincji spotkamy młodsze pokolenie pisarzy i ludzi kultury (jak Maciej Płaza – tegoroczny laureat Nagrody Kościelskich – i Ziemowit Szczerek). Na temat bocznych nurtów codziennego życia wypowie się Andrzej Stasiuk (spotkanie Na poboczu) – artysta wystąpi również w koncercie z jazzowym muzykiem i kompozytorem Mikołajem Trzaską. Czekają nas też dyskusje w gronie artystycznego rodu Peszków (Wystawianie emocji) i filologicznego klanu Przebindów (Bułhakow i przekład). To ostatnie spotkanie będzie połączone z premierą nowego tłumaczenia Mistrza i Małgorzaty, bodaj najpopularniejszej zagranicznej powieści XX-wiecznej w Polsce. Wreszcie na indywidualnych wieczorach autorskich stawią się Eustachy Rylski i Szczepan Twardoch.
Osobnym pasmem w ramach festiwalu będzie znany już z poprzednich edycji cykl Przemysły książki poświęcony kondycji literatury na polskim rynku. W czterech spotkaniach prowadzonych przez Marcina Wilka w księgarni De Revolutionibus wezmą udział czołowi polscy, krytycy, redaktorzy, wydawcy i księgarze.
Debiutanci
Po raz drugi zostanie wręczona Nagroda Conrada za najlepszy debiut ubiegłego roku. To wyjątkowe wyróżnienie na mapie polskich nagród literackich – nie tylko dlatego, że promuje początkujących pisarzy, ale też z tego powodu, że ostateczną decyzję w tym konkursie podejmuje publiczność Festiwalu Conrada. Jury nominowało pięcioro twórców: Marka Adamika za powieść Sensu sens, Magdalenę Kicińską za biografię Stefanii Wilczyńskiej Pani Stefa, Weronikę Murek za Uprawę roślin południowych metodą Miczurina, Żannę Słoniowską za Dom z witrażem i Tomasza Wiśniewskiego za zbiór miniatur O pochodzeniu łajdaków, czyli opowieści z metra. Głosowanie jest już otwarte, a podjęcie decyzji ułatwi czytelnikom seria festiwalowych spotkań z debiutantami.
Dzieci
Wychodząc z założenia, że najmłodsi czytają najintensywniej, organizatorzy przygotowali pasmo wydarzeń dla dzieci. W jego ramach w Pałacu Czeczotki odbędą się warsztaty typograficzne, literacko-plastyczne i plastyczno-botaniczne. Gwiazdami tego cyklu będą Aleksandra i Daniel Mizielińscy – autorzy kultowych Map, którzy poprowadzą zajęcia na podstawie swojego albumu Pod ziemią, pod wodą – oraz belgijski twórca Guido Van Genechten, który na podstawie wizerunków króliczka Rikusia, najpopularniejszego bohatera swoich książek, pokaże dzieciom, jak rysować emocje. Dzieci będą mogły też wziąć udział w spotkaniu autorskim z Grzegorzem Kasdepke z okazji premiery jego książki Wczoraj, dzisiaj, jutro.
***
To właśnie literatura pomaga nam żyć intensywniej, bardziej świadomie; dostrzegać w swoim własnym świecie i światach innych ludzi szczegóły, które bez niej byłyby dla nas niedostępne. Z tym wiąże się nadzieja Festiwalu Conrada – że dzięki wspólnemu przeżywaniu literatury możemy dotrzeć tam, gdzie nas jeszcze nigdy nie było.
Igor Kuranda, magazyn „Karnet”
