Vissi d'arte, vissi d’amore, E lucevan le Stelle oraz Recondita armonia. Która opera może poszczycić się tak pięknymi i tak niezwykle dramatycznymi ariami? Premiera Toski – początkowo wrogo przyjętego, wkrótce i po dziś dzień niezwykle popularnego utworu Giacoma Pucciniego (1858-1924) – odbyła się w rzymskim Teatro Constanzi 14 stycznia 1900 roku. Luigi Illica i Giuseppe Giacosa, którzy już wcześniej współpracowali z kompozytorem przy operze Madama Butterfly, oparli swoje libretto na dramacie Victoriena Sardou.
Puccini uważany jest za pioniera kierunku w muzyce operowej zwanego weryzmem, postulującego przedstawianie realistycznej tematyki współczesnej. Tosca jest zgodna z jego duchem: kompozytor z pieczołowitością starał się odtworzyć realia fabuły. Jedna z anegdot głosi nawet, że wielokrotnie o brzasku przemierzał dorożką okolice zamku św. Anioła i Bazyliki św. Piotra, sprawdzając dźwięk tamtejszych dzwonów.
To jedna z niewielu oper, których akcja dzieje się w ściśle określonym miejscu, czasie i porach dnia: w Rzymie 14 i 15 czerwca 1800 roku. Historia sama w sobie jest niezwykle melodramatyczna, wręcz egzaltowana. Namiętna miłość śpiewaczki Flory Toski i malarza Cavaradossiego, wskutek zemsty zakochanego w Tosce okrutnego barona Scarpii („Przed nim drżał cały Rzym”) kończy się brutalnym morderstwem i samobójczą śmiercią tytułowej bohaterki. Dodajmy do tego polityczne rozgrywki – w tle toczą się zmagania wojsk napoleońskich i prohabsburskich. Podobno dramatem Sardou, napisanym dla wielkiej Sary Bernhardt, interesował się też Giuseppe Verdi. Czy i on stworzyłby równie emocjonujące dzieło?
Opera Pucciniego charakteryzuje się dynamiczną akcją i bardzo mocno zróżnicowaną muzyką – stwarza wykonawcom ogromne pole do popisu zarówno wokalnego, jak i aktorskiego. (Barbara Błońska)
Kierownictwo muzyczne: Andrzej Straszyński
Reżyseria: Laco Adamik
Scenografia: Barbara Kędzierska
